Werken met trauma | Congres

Drs. Anne van den Ouwelant
Internationaal trainer in traumasensitieve ondersteuning, trauma-therapeut, beeldend therapeut, cultureel antropoloog, TRE-provider en eigenaar Trauma Company

Dr. Simona Karbouniaris
Sociaal wetenschapper en trekker van de programmalijn traumasensitief werken van Kenniscentrum Sociale Innovatie, Hogeschool Utrecht

De afgelopen 25 jaar is steeds duidelijker geworden dat het meemaken van – met name meervoudige en langdurige – traumatische gebeurtenissen enorme impact kan hebben op de psychische en lichamelijke gezondheid. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, betreft (psycho)trauma niet alleen heftige gebeurtenissen zoals seksueel misbruik, mishandeling en het meemaken van geweld of vluchten uit een thuisland. Ook sociale uitsluiting, discriminatie, het ontbreken van zorg, opgroeien in armoede of blootgesteld worden aan ongezonde invloeden van onze verzorgers, zoals intergenerationeel trauma en verslaving, kunnen een stempel achterlaten. Niet alleen de traumatische gebeurtenis zelf, maar ook wie er toen en nu voor je was speelt een belangrijke rol in het ontstaan van trauma. Zo vindt er momenteel een transformatie plaats binnen de GGZ, die zich vooral bezighoudt met transdiagnostiek en positieve gezondheid.

Trauma kan ook leiden tot post-traumatische groei en weerbaarheid, afhankelijk van hoe de persoon er zijn weg in leert vinden. Onze samenleving vraagt steeds meer om bewustzijn dat trauma (bijna) overal aanwezig is, ook al is dat soms niet goed zichtbaar of als zodanig herkend. Trauma-sensitieve benaderingen gaan uit van de verbinding aangaan met elkaar, nieuwsgierig zijn naar de ander en ieders hulpbronnen aanboren. Aandacht voor trauma, veerkracht en herstel ondersteunt een kanteling waarbij minder nadruk ligt op ‘ziek zijn’ en juist een growth mindset wordt aangeboord met aandacht voor helende omgevingen en relaties. En waar veel ruimte is voor non-verbale en creatieve manieren van herstel, waarbij de natuur, het lichaam, onze innerlijke delen en creativiteit volop worden ingezet.

Drs. Anne van den Ouwelant, Internationaal trainer in traumasensitieve ondersteuning, trauma-therapeut, beeldend therapeut, cultureel antropoloog, TRE-provider en eigenaar Trauma Company

Dr. Simona Karbouniaris, Sociaal wetenschapper en trekker van de programmalijn traumasensitief werken van Kenniscentrum Sociale Innovatie, Hogeschool Utrecht

Deze psychotherapie krijgt internationaal meer en meer aandacht als goede aanvulling op het werken met trauma. Wat je kunt verwachten is een introductie van dit model, uitleg over de praktische bruikbaarheid ervan en twee experiëntiële oefeningen om naast de theorie ook op ervaringsniveau kennis te kunnen maken met deze manier van werken. De workshop wordt gegeven door een Psychiater-Psychotherapeut en een GZ-psycholoog, beiden ervaren in het werken met complex trauma en beiden ervaren beginners in het werken met het IFS model.

Marleen Lieshout, GZ-psycholoog, werkzaam als regiebehandelaar, praktijkopleider & werkbegeleider ihkv de GZ-opleiding bij De Zorgkliniek. Opgevoed met ACT, Schematherapie, IMRS en EMDR. Sinds ruim 2 jaar bezig met het beoefenen en integreren van IFS in de behandelpraktijk.

Jack Engels, Psychiater-psychotherapeut sinds 1989, brede psychiatrische ervaring: ambulante, klinische en ziekenhuispsychiatrie met veel aandacht voor (seksueel) trauma, van origine Cliënt-centered en systemisch opgeleid. Opleider ACT en intensief betrokken bij MBCTopleidingen (SeeTrue), actueel actief als psychiater-psychotherapeut in De Zorgkliniek, ook ruim 2 jaar bezig met het beoefenen en integreren van IFS in onze behandelpraktijk.

Inzet van ervaringskennis door psychologen in de klinische praktijk

Veel behandelaren in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) kiezen voor hun vak vanwege persoonlijke ervaringen met ontwrichtende levenservaringen, toch is het voor de meeste behandelaren niet vanzelfsprekend om hier openhartig over te zijn. Dit kan verschillende redenen hebben. Zo heerst er in de ggz een professionele norm om afstand te bewaren, uit angst dat het delen van persoonlijke ervaringen de behandelingsrelatie zou kunnen beïnvloeden. Daarnaast speelt angst voor stigma een rol: behandelaren kunnen bang zijn dat ze als “minder professioneel” gezien worden als ze open zijn over hun eigen geestelijke kwetsbaarheden.

Ook speelt mee dat de ggz-cultuur vaak gericht is op het helpen van anderen, waardoor behandelaren het moeilijk kunnen vinden om zichzelf als iemand met eigen psychische kwetsbaarheden te zien of te praten. Toch laten steeds meer onderzoeken zien dat het delen van persoonlijke ervaringen, mits goed ingezet, juist een meerwaarde kan bieden voor de behandelrelatie. Het kan cliënten helpen zich meer begrepen en gezien te voelen, en het kan behandelaren menselijker maken, wat de verbinding vergroot.

In deze keynote pleit ik voor een nieuw perspectief waarin we ons openstellen om uit ervaringskennis te putten in behandelingen. Op een manier waarin de inspiratie en motivatie voor ons werk aansluit op de focus van onze professie. Hierbij zal ik putten uit eigen ervaringen met intergenerationeel trauma en de wijze waarop ik heb ontdekt hoe dit mijn werk nog dagelijks beïnvloedt.

Drs. Nadia Thiel, Klinisch psycholoog/ psychotherapeut, Eigenaar Praktijk Overwinningsplein Groningen en bestuurslid Vereniging EMDR Nederland

“Safety is not the absence of threat; it is the presence of connection.” (Gabor Mate)

Trauma ontstaat wanneer we de veilige verbinding met een ander missen. Als we opgroeien in een omgeving waar deze veilige verbinding afwezig is, moeten we ook de verbinding met onszelf verbreken – met wat we voelen en ervaren – om te kunnen overleven.
Een veilige, liefdevolle bedding is een voorwaarde voor elke vorm van therapie om tot herstel van verbinding te komen. Psychedelische middelen hebben een bijzondere kwaliteit; ze kunnen verbinden. In ons lichaam liggen vaak gevoelens opgeslagen die we hebben moeten beschermen. Psychedelische middelen spreken onze zintuigen aan, waardoor we weer contact kunnen maken met deze gevoelens.

Sommige cliënten beschrijven hoe ze vanuit hun isolement weer verbinding gaan voelen met anderen en met de buitenwereld. Dit kunnen buitengewoon krachtige en corrigerende ervaringen zijn die de nodige ondersteuning behoeven.

Welke uitdagingen brengt dit met zich mee en hoe kunnen deze ervaringen geïntegreerd worden in het dagelijks leven? Is de huidige GGZ wel in staat deze ondersteuning te bieden? Ten slotte wil ik onderzoeken hoe we een breder netwerk van verbindingen kunnen creëren om cliënten beter op te vangen. Ik denk dat ervaringgerichte therapieën en groepsondersteuning hierbij een cruciale rol spelen.

Drs. Jan Mars, GZ-psycholoog | Mars Psychologenpraktijk, Trainer/opleider van therapeuten die met psychedelica werken | RINO & Compass Pathways

A. “The body keeps the score” – de impact van lichaamsgerichte traumabehandeling

Het terugwinnen van het lichaam is de basis bij helen van trauma. Trauma wordt opgeslagen in lichaamsherinneringen op het niveau van het zenuwstelsel, niet zozeer op mentaal niveau. Trauma is een lichaam dat vastzit in een bevroren staat van ondraaglijke sensaties met pijnlijke overweldigende gevoelens. Deze lichamelijke herinneringen kunnen geactiveerd worden door triggers, die het lichaam doen reageren alsof het trauma nog steeds aan het gebeuren is.

Dissociatie is hierbij een veel voorkomend verschijnsel, waarbij we uit het lichaam schieten om ondraaglijke pijn en gevoelens niet hoeven te voelen, maar wat ook belemmerend werkt in echt contact met jezelf, de ander en het leven.

Om uit de gevangenis van trauma te komen, is het essentieel om stapje voor stapje weer contact te gaan maken met het lichaam en dit als een veilige plek te gaan ervaren in het hier en nu. Door eigenaar te worden van het lichaam, ervaren we het in toenemende mate als veilig, voorspelbaar en middel tot zelfregulatie.

Lichaamsgerichte traumabehandeling richt zich op het leren bewust worden van hoe trauma zich in het lichaam manifesteert en hoe lichamelijke reacties leren te herkennen, begrijpen en te ontladen. Dit vanuit de inzet van zowel top-down als bottom-up interventies gericht op regulatie.

In deze workshop leer je wat de impact is van lichaamsgerichte traumabehandeling en ervaar je aan den lijve hoe interventies gericht op het reguleren van het zenuwstelsel effectief kunnen zijn in het werken met trauma.

Drs. Anouk Prop, Psycholoog, yogadocent en traumatherapeut, opgeleid in lichaamsgerichte trauma therapie, Eigenaar van Anouk Prop, praktijk voor mind & body coaching

B. Natuur & Trauma – Hoe de natuur kan bijdragen aan onze mentale gezondheid

In deze workshop krijgen de deelnemers wetenschappelijk onderbouwde kennis aangereikt over de positieve effecten van verschillende natuur elementen op het herstellen van trauma en stress (denk bijvoorbeeld aan: bosgeuren, vogelzang of het ruisen van de zee).

Er wordt aandacht besteed aan verschillende vormen van nature-based interventies en de belangrijke rol van de zintuigen. Vervolgens gaan we naar buiten waar de deelnemers een eenvoudige interventie ondergaan in de stukjes natuur die we in omgeving van de locatie kunnen vinden.

Er is ruimte voor het delen van ieders persoonlijke ervaringen en het maken van een vertaalslag naar het eigen werkveld.

Anne Don, Psychotrauma-hulpverlener, expressive arts therapeut i.o., muzikant en trainer/Trauma Company

C. De kracht van kunst

Lianne heeft jarenlang gewerkt als Beeldend therapeut & ambulant hulpverlener in de (specialistische) jeugdhulpverlening met getraumatiseerde kinderen, jongeren en hun ouders. Sinds 2018 heeft Lianne zich meer verdiept in Traumaverwerking en heeft zij de 2-jarige Psychotraumatologie opleiding gedaan. Sinds 2022 werkt Lianne bij Trauma-Company en Trauma international en geeft zij trainingen, begeleiding en workshops in trauma sensitief werken in Nederland en in (na) oorlog en conflictgebieden.

Hala heeft uitgebreide werkervaring op het gebied van kunsteducatie, conflict-transformatie en preventie van trauma, ondermeer met vluchtelingen. Als Syrisch-Palestijnse is zij zelf de oorlog in Syrië ontvlucht, waarna zij de kracht van kunst in haar werk is gaan inzetten voor herstel van trauma. Hala doet nu de opleiding tot Psychotrauma hulpverlener. Sinds 2023 geeft Hala trainingen vanuit Trauma Company en Trauma International.

In de workshop De kracht van kunst wordt kort een duik genomen in het non-verbaal, creatief en beeldend werken met getraumatiseerde kinderen, jongeren en volwassenen. Daarbij ga je vooral zélf aan de slag met stabiliserende creatieve opdrachten en technieken. Die opdrachten kun je rechtstreeks inzetten in jouw werk met getraumatiseerde doelgroepen. Ook worden de actuele neurobiologische en wetenschappelijke bevindingen op het gebied van kunst en trauma besproken.

Je gaat de kracht van kunst zelf ervaren, zodat je vanuit eigen ervaring weet wat kunst een ander kan brengen…!

Lianne Janssen, Psychotrauma-therapeut, beeldend therapeut en trainer/ Trauma Company

Hala Ali, Psychotrauma-hulpverlener i.o., artist educator, kunstenaar en trainer/ Trauma Company

D. “The body keeps the score” – de impact van lichaamsgerichte traumabehandeling

Het terugwinnen van het lichaam is de basis bij helen van trauma. Trauma wordt opgeslagen in lichaamsherinneringen op het niveau van het zenuwstelsel, niet zozeer op mentaal niveau. Trauma is een lichaam dat vastzit in een bevroren staat van ondraaglijke sensaties met pijnlijke overweldigende gevoelens. Deze lichamelijke herinneringen kunnen geactiveerd worden door triggers, die het lichaam doen reageren alsof het trauma nog steeds aan het gebeuren is.

Dissociatie is hierbij een veel voorkomend verschijnsel, waarbij we uit het lichaam schieten om ondraaglijke pijn en gevoelens niet hoeven te voelen, maar wat ook belemmerend werkt in echt contact met jezelf, de ander en het leven.

Om uit de gevangenis van trauma te komen, is het essentieel om stapje voor stapje weer contact te gaan maken met het lichaam en dit als een veilige plek te gaan ervaren in het hier en nu. Door eigenaar te worden van het lichaam, ervaren we het in toenemende mate als veilig, voorspelbaar en middel tot zelfregulatie.

Lichaamsgerichte traumabehandeling richt zich op het leren bewust worden van hoe trauma zich in het lichaam manifesteert en hoe lichamelijke reacties leren te herkennen, begrijpen en te ontladen. Dit vanuit de inzet van zowel top-down als bottom-up interventies gericht op regulatie.

In deze workshop leer je wat de impact is van lichaamsgerichte traumabehandeling en ervaar je aan den lijve hoe interventies gericht op het reguleren van het zenuwstelsel effectief kunnen zijn in het werken met trauma.

Drs. Anouk Prop, Psycholoog, yogadocent en traumatherapeut, opgeleid in lichaamsgerichte trauma therapie, Eigenaar van Anouk Prop, praktijk voor mind & body coaching

E. Natuur & Trauma – Hoe de natuur kan bijdragen aan onze mentale gezondheid

In deze workshop krijgen de deelnemers wetenschappelijk onderbouwde kennis aangereikt over de positieve effecten van verschillende natuur elementen op het herstellen van trauma en stress (denk bijvoorbeeld aan: bosgeuren, vogelzang of het ruisen van de zee).

Er wordt aandacht besteed aan verschillende vormen van nature-based interventies en de belangrijke rol van de zintuigen. Vervolgens gaan we naar buiten waar de deelnemers een eenvoudige interventie ondergaan in de stukjes natuur die we in omgeving van de locatie kunnen vinden.

Er is ruimte voor het delen van ieders persoonlijke ervaringen en het maken van een vertaalslag naar het eigen werkveld.

Anne Don, Psychotrauma-hulpverlener, expressive arts therapeut i.o., muzikant en trainer/Trauma Company

F. De kracht van kunst

Lianne heeft jarenlang gewerkt als Beeldend therapeut & ambulant hulpverlener in de (specialistische) jeugdhulpverlening met getraumatiseerde kinderen, jongeren en hun ouders. Sinds 2018 heeft Lianne zich meer verdiept in Traumaverwerking en heeft zij de 2-jarige Psychotraumatologie opleiding gedaan. Sinds 2022 werkt Lianne bij Trauma-Company en Trauma international en geeft zij trainingen, begeleiding en workshops in trauma sensitief werken in Nederland en in (na) oorlog en conflictgebieden.

Hala heeft uitgebreide werkervaring op het gebied van kunsteducatie, conflict-transformatie en preventie van trauma, ondermeer met vluchtelingen. Als Syrisch-Palestijnse is zij zelf de oorlog in Syrië ontvlucht, waarna zij de kracht van kunst in haar werk is gaan inzetten voor herstel van trauma. Hala doet nu de opleiding tot Psychotrauma hulpverlener. Sinds 2023 geeft Hala trainingen vanuit Trauma Company en Trauma International.

In de workshop De kracht van kunst wordt kort een duik genomen in het non-verbaal, creatief en beeldend werken met getraumatiseerde kinderen, jongeren en volwassenen. Daarbij ga je vooral zélf aan de slag met stabiliserende creatieve opdrachten en technieken. Die opdrachten kun je rechtstreeks inzetten in jouw werk met getraumatiseerde doelgroepen. Ook worden de actuele neurobiologische en wetenschappelijke bevindingen op het gebied van kunst en trauma besproken.

Je gaat de kracht van kunst zelf ervaren, zodat je vanuit eigen ervaring weet wat kunst een ander kan brengen…!

Lianne Janssen, Psychotrauma-therapeut, beeldend therapeut en trainer/ Trauma Company

Hala Ali, Psychotrauma-hulpverlener i.o., artist educator, kunstenaar en trainer/ Trauma Company

Jim van Os geeft een reflectie op de thema’s van de dag, zoals het gebruik van psychedelica, het werken met ego states/innerlijke delen en het lichaamsgericht & experientieel werken.

Daarnaast geeft hij zijn visie op hoe we deze innovatieve werkwijzen meer in de reguliere ggz context kunnen plaatsen? En wat kunnen we hiervan organiseren in ecosystemen?

Tot slot zal er aandacht zijn voor de mogelijke vervolgstappen en wat kunnen we hiervan alvast meenemen in ons werk?

Prof. dr. Jim van Os, Hoogleraar psychiatrie en voorzitter Divisie Hersenen, UMC Utrecht